Dr hab. n. med. Ewa Pańkowska
Instytut Diabetologii
Cukrzyca ciążowa często przebiega w sposób bezobjawowy, dlatego też kobiety powinny badać poziom glukozy pod koniec II trymestru ciąży, bo wtedy właśnie ujawnia się ta choroba.
Jaka jest rola testów obciążenia glukozą w ciąży?
Jest to bardzo prosty test przesiewowy. Przeprowadza się go po to, by przekonać się, czy kobieta w ciąży nie ma cukrzycy. W odpowiedniej proporcji do masy ciała w wodzie rozcieńcza się glukozę lub podaje dostępny na rynku gotowy płyn i oznacza poziom glukozy we krwi. Najpierw na czczo – przed podaniem roztworu – następnie po godzinie i dwóch po wypiciu. Jest to test do diagnozowania cukrzycy, nie tylko ciążowej, ale też typu 2.
Dlaczego tak istotne jest diagnozowanie cukrzycy w okresie ciąży?
Bardzo często cukrzyca przebiega w sposób bezobjawowy. Jest to choroba metaboliczna, w której zaburzona jest przemiana glukozy, ale też innych lipidów. Cukrzyca przedciążowa może mieć bezpośredni wpływ na rozwój płodu i to na różnych etapach. Natomiast cukrzyca ciążowa to choroba związana z samą ciążą, zmianą metabolizmu, aktywnością hormonalną. Jeśli występuje, to ujawnia się zazwyczaj po 20 tyg. ciąży i wtedy właśnie wykonuje się test obciążenia glukozą.
Cukrzyca matki oznacza dla dojrzewającego i rodzącego się dziecka pewne ryzyko. Z czym ono tak dokładnie się wiąże?
Są to konkretne choroby, które mogą dotknąć dziecko przychodzące na świat wynikające z przecukrzenia i nierozpoznania w okresie ciąży, co może prowadzić do hiperglikemii w pierwszych dobach życia dziecka. Nadmiar glukozy przenika przez łożysko i może spowodować szereg zaburzeń jak nadmierny wzrost masy ciała płodu, tzw. makrosomię. Rodzą się wtedy bardzo duże dzieci, powyżej 4 kg. Wbrew pozorom nie są wcale dojrzalsze. Wręcz odwrotnie. Często są niedojrzałe biologicznie np. układ oddechowy nie jest dojrzały i łatwo dochodzi do zapalenia płuc, a nawet niewydolności oddechowej.
Masa płodu rzutuje też na przebieg samego porodu. Bywają bardziej urazowe. Niejednokrotnie dochodzi do śródczaszkowych wylewów. Wystąpić mogą też niedotlenienie i niedokrwienie, podokostnowe krwiaki, złamania obojczyka.
Gdy mamy do czynienia z hiperglikemią u kobiety w ciąży glukoza przenika do układu krążenia dziecka. Jego organizm mobilizuje się do wyrównania nadmiaru glukozy i wydziela sporo insuliny. Cały problem zaczyna się po porodzie, gdy następuje odcięcie pożywienia, w tym glukozy. Komórki beta dziecka są nadal stymulowane do produkcji nadmiaru insuliny. Dlatego też w pierwszej, drugiej dobie życia noworodka występuje niedocukrzenie. Spada poziom stężenia glukozy we krwi, zdarza się, że nawet poniżej 40 mg/dl. To zagraża zdrowiu, a nawet życiu. Mogą wystąpić drgawki lub utrata przytomności. Jeśli nie rozpozna się cukrzycy u ciężarnej lub nie monitoruje glikemii przed porodem i tuż po rozwiązaniu, to takie dziecko narażone jest na poważne konsekwencje, nawet neurologiczne.
Świadomość kobiet dotycząca prawidłowego prowadzenia ciąży oraz diagnostyka poszły tak daleko, że wręcz niemożliwe wydaje się nieprzeprowadzenie takiego badania?
W tej chwili takie badania to standard. Każda kobieta w ciąży powinna mieć je zlecone. Problem może występować w drugą stronę – może dochodzić do nadinterpretacji wyników. Dlatego też, jeśli mamy diagnozować prawidłowo chorobę, to należy bardzo wnikliwie zweryfikować źródła danych oraz warunki, w których badania są przeprowadzane. Sam wynik nie czyni choroby, trzeba odnieść się do kontekstu pacjenta. Jeśli pojawiają się wątpliwości, badanie należy powtórzyć. Musi być przeprowadzone w warunkach laboratoryjnych, pod kontrolą personelu medycznego.
